Cây lạc tiên, còn được biết đến với tên gọi khác như dây nhãn lồng, từ lâu đã được sử dụng trong y học cổ truyền nhờ mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Dù là loài cây mọc hoang khá phổ biến, không phải ai cũng hiểu rõ cách dùng sao cho đúng và an toàn. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm hiểu đầy đủ về đặc điểm, tác dụng cũng như các bài thuốc thường dùng từ cây lạc tiên.
Cây lạc tiên là gì?
Lạc tiên thuộc họ chùm gửi, với số lượng loài lên đến hàng trăm. Phần lớn cây có dạng dây leo, một số ít là cây thân thảo hoặc dạng bụi. Chúng phân bố chủ yếu ở khu vực nhiệt đới và cận nhiệt, trong đó Việt Nam là nơi cây sinh trưởng khá mạnh.
Về hình thái, thân cây có nhiều đốt, phủ lông mịn. Lá màu xanh đậm, phiến lá rộng, phần gốc tròn và thuôn nhọn dần về phía đầu. Hoa mọc ở kẽ lá, cánh hoa trắng, phần gần nhụy pha tím nhạt và bao quanh bởi các tua lông. Quả có dạng tròn, lúc non màu xanh, khi chín chuyển vàng, bên trong chứa nhiều hạt nhỏ cùng phần dịch quả.
Đặc điểm nhận biết cây lạc tiên
Cây lạc tiên có tác dụng gì?
Lạc tiên được sử dụng làm dược liệu ở cả dạng tươi và dạng khô. Dạng tươi có thể dùng ngay sau khi thu hái nhưng khó bảo quản lâu, trong khi dạng khô tiện cho việc cất trữ và vận chuyển. Theo các nghiên cứu, giá trị dược tính của cây không bị ảnh hưởng nhiều dù sử dụng ở hình thức nào.
Trong lạc tiên có chứa nhiều hoạt chất sinh học như alkaloid (harmin, harman), flavonoid, saponin, saponaretin cùng một số vitamin có lợi. Nhờ vậy, cây mang lại nhiều tác dụng cho cơ thể:
- Hỗ trợ cải thiện giấc ngủ: Các alkaloid trong lạc tiên giúp làm dịu hệ thần kinh, hạn chế tác động kích thích từ caffeine, từ đó giúp thư giãn tinh thần và ngủ sâu hơn.
- Giảm đau nhức xương khớp: Nhờ đặc tính kháng viêm và kháng khuẩn, lạc tiên góp phần làm dịu các cơn đau khớp và hỗ trợ chức năng gan, thận.
- Hạn chế cơn đau tử cung: Cây có khả năng làm giãn cơ trơn, giảm co thắt nên thường được dùng trong các bài thuốc hỗ trợ giảm đau tử cung.
- Tăng cường lưu thông máu: Flavonoid trong cây giúp ổn định huyết áp và hỗ trợ điều hòa nhịp tim.
- Thanh nhiệt, giải độc: Với vị ngọt nhẹ, tính mát, lạc tiên giúp làm mát cơ thể, hỗ trợ giải độc và cải thiện tình trạng mụn nhọt.
Lạc tiên thường được dùng để hỗ trợ giấc ngủ
Tác dụng phụ có thể gặp khi dùng cây lạc tiên
Bên cạnh công dụng làm thuốc, lạc tiên còn được dùng chế biến đồ uống và món ăn. Tuy nhiên, nếu sử dụng không đúng cách hoặc lạm dụng, cây có thể gây ra một số tác dụng không mong muốn:
- Dễ gây buồn ngủ: Hoạt chất trong lạc tiên làm tăng GABA – chất dẫn truyền thần kinh có tác dụng an thần, nên dùng nhiều có thể gây buồn ngủ kéo dài.
- Nguy cơ co thắt tử cung: Phụ nữ mang thai sử dụng lạc tiên có thể gặp tình trạng co thắt tử cung, làm tăng nguy cơ sinh non.
- Gây chóng mặt, hoang mang: Một số người có thể cảm thấy khó chịu, choáng váng hoặc bất an khi dùng quá liều.
Lạc tiên có thể gây khó chịu nếu dùng sai cách
Các bài thuốc dân gian từ cây lạc tiên
Không chỉ dùng trực tiếp, lạc tiên còn được kết hợp trong nhiều bài thuốc dân gian nhằm hỗ trợ cải thiện sức khỏe.
Bài thuốc thanh nhiệt, mát gan
Nguyên liệu:
- 500g quả lạc tiên
- 250g đường trắng
- 1 lít nước sôi
Cách thực hiện:
- Hòa quả lạc tiên với nước sôi, thêm đường và khuấy đều.
- Để nguội rồi uống hằng ngày để hỗ trợ thanh lọc cơ thể.
Bài thuốc hỗ trợ giảm đau nhức khớp
Nguyên liệu:
- 500g lạc tiên
- 100g lá khổ qua
- 300g hoa thiên lý
Cách làm:
- Rửa sạch, phơi khô các nguyên liệu.
- Sao vàng hạ thổ trong khoảng 1 tháng.
- Tán nhỏ thành bột mịn, mỗi lần dùng 3 thìa pha với nước nóng.
Bài thuốc hỗ trợ ổn định huyết áp
Nguyên liệu:
- 0,5kg lạc tiên
- 0,3kg hoa thiên lý
- 0,1kg lá khổ qua non
- 50g đậu xanh
Cách làm:
- Sao vàng hạ thổ toàn bộ nguyên liệu.
- Tán bột mịn, trộn cùng đậu xanh rang chín.
- Mỗi lần dùng 3 thìa pha với nước sôi.
Bài thuốc chữa mất ngủ, suy nhược thần kinh
- Nấu canh: Dùng ngọn lạc tiên tươi nấu canh như rau thông thường.
- Sắc nước uống: Dùng 8–16g lạc tiên khô hoặc tươi sắc lấy nước uống, có thể kết hợp lá dâu hoặc tâm sen.
Bài thuốc giảm căng thẳng, mệt mỏi
Nguyên liệu:
- 2–3 nắm lá lạc tiên
- 250g râu bắp
- 500ml nước
Cách làm:
- Sao vàng hoặc phơi khô lạc tiên.
- Nấu cùng râu bắp và nước, thêm chút muối.
- Đun đến khi còn khoảng 250ml thì dùng, uống 2 lần/ngày.
Bài thuốc hỗ trợ viêm da, ngứa, ghẻ
Nguyên liệu:
- 2–3 nắm lá lạc tiên
- 1 lít nước
Cách làm:
- Đun sôi lá lạc tiên với nước trong 15 phút.
- Dùng nước này để tắm hoặc lau vùng da bị viêm, ngứa.
Lưu ý khi sử dụng cây lạc tiên
Dù mang lại nhiều lợi ích, việc dùng lạc tiên cũng cần tuân thủ liều lượng phù hợp để tránh phản tác dụng:
- Chỉ sử dụng cây khỏe mạnh, không bị sâu bệnh.
- Bảo quản lạc tiên khô nơi thoáng mát, tránh ẩm mốc.
- Dùng đều đặn theo liệu trình, thường từ 7–14 ngày khi hỗ trợ mất ngủ.
- Không dùng cho trẻ dưới 2 tuổi, phụ nữ mang thai, đang cho con bú, người huyết áp thấp hoặc suy thận.
Tóm lại, cây lạc tiên là dược liệu quen thuộc với nhiều công dụng đối với sức khỏe. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và hiệu quả, người dùng nên cân nhắc liều lượng phù hợp với thể trạng và tham khảo ý kiến chuyên môn khi cần thiết.
